Czy stwierdzenie nieważności miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego powoduje, że obowiązuje znowu plan poprzedni? Z takim pytaniem wystąpił do mnie kierownik wydziału zajmującego się planowaniem przestrzennym w obsługiwanej przeze mnie gminie. Od „oczywiste, że tak” do „to nie jest takie oczywiste” przeszedłem, gdy zacząłem się nad tym głębiej zastanawiać.
Podstawą rozważań nad tym pytaniem jest art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, który stanowi, że wejście w życie planu miejscowego powoduje utratę mocy obowiązującej innych planów zagospodarowania przestrzennego lub ich części odnoszących się do objętego nim terenu. Odpowiedzi zaś wymaga pytanie, czy norma prawna z art. 34 ust. 1 zawiera w sobie klauzulę derogacyjną (norma prawna uchylająca odpowiedni przepis) rangi ustawowej tej mocy, że zawsze ex lege moc obowiązującą traci na tej podstawie prawnej dotychczas obowiązujący plan miejscowy, z dniem wejścia w życie nowego planu miejscowego, odnoszącego się do tego samego terenu i następuje to niezależnie od utraty jego mocy obowiązującej.
Zarówno wyroki sądów administracyjnych zarówno jak i rozstrzygnięcia nadzorcze wojewody w sprawach planów miejscowych co do zasady w przypadku uznania, że doszło do istotnego naruszenia prawa przy ich uchwalaniu, skutkują zgodnie z aktualnymi przepisami stwierdzeniem nieważności uchwały – miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W mojej ocenie dopuszczenie przez ustawodawcę stwierdzenia nieważności aktu, a więc skutku ex tunc (wstecz, a więc od momentu dokonania czynności) oznacza, że unieważnionej normy nigdy nie było w porządku prawnym, a tym samym - w przypadku unieważnienia aktu uchwalającego miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego - nie mogła ona wywrzeć skutku zamierzonego przez ustawodawcę w art. 34 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Ten skutek ma miejsce tylko w przypadku wejścia planu w życie. Dlatego też poprzedni plan miejscowy "odżywa" niejako wskutek stwierdzenia nieważności późniejszego planu miejscowego, który ten poprzedni uchylał. Art. 34 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym nie zawiera jakiejś szczególnej podstawy derogacyjnej, jaki to pogląd niekiedy pojawiał się w rozstrzygnięciach nadzorczych wojewodów, a jest jedynie wyrazem zasady, iż dla danego obszaru może obowiązywać wyłącznie jeden plan miejscowy. Norma ta pełni w związku z tym funkcję porządkującą, pozwalającą ustalić zakres derogacji poprzedniego aktu, w sytuacji gdyby zapisy nowego planu nie zawierały w tym zakresie ustaleń.
Przedstawione stanowisko potwierdza także aktualne orzecznictwo sądów administracyjnych (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 14 grudnia 2017 r. IV SA/Po 768/17, Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 stycznia 2016 r. II OSK 1336/14, Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 25 lutego 2014 r. II SA/Kr 1549/13).
Stwierdzenie nieważności miejscowego planu