Czym jest stan klęski żywiołowej

Stan klęski żywiołowej to jeden ze stanów nadzwyczajnych przewidzianych przez Konstytucję RP. Może być on wprowadzony na obszarze, na którym wystąpiła klęska żywiołowa, a także na obszarze, na którym wystąpiły lub mogą wystąpić skutki tej klęski.

Stan klęski żywiołowej wprowadzony 16 września, początkowo objął 13 powiatów i 3 miasta powiatowe. 17 września zapadła decyzja o dołączeniu do tego obszaru 7 kolejnych powiatów, łącznie obejmując 20 powiatów i 3 miasta na prawach powiatu:

1. w województwie dolnośląskim: powiaty kamiennogórski, karkonoski, kłodzki, lwówecki, wałbrzyski, ząbkowicki, lubański, dzierżoniowski i świdnicki, miasta na prawach powiatu Wałbrzych i Jelenią Górę;
2. w województwie opolskim: powiaty głubczycki, nyski, prudnicki, opolski, krapkowicki, brzeski i kędzierzyńsko-kozielski,
3. w województwie śląskim: powiaty bielski, cieszyński, pszczyński i raciborski, miasto na prawach powiatu Bielsko-Białą.

W czasie obowiązywania stanu klęski żywiołowej obowiązują następujące rodzaje ograniczeń wolności i praw:

1. obowiązek opróżnienia lub zabezpieczenia lokali mieszkalnych bądź innych pomieszczeń;
2. nakaz ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, obszarów i obiektów;
3. nakaz lub zakaz przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach;
4. nakaz lub zakaz określonego sposobu przemieszczania się.

Odszkodowanie za zalanie nieruchomości

Ustawodawca nie przewidział prostej możliwości dochodzenia od Skarbu Państwa jako właściciela wód, odszkodowania za szkody wynikające z zalania gruntu podczas powodzi. Zgodnie z art. 222 ust. 2 ustawy Prawo wodne właścicielowi gruntów zalanych podczas powodzi nie przysługuje samego faktu wystąpienia powodzi odszkodowanie od właściciela wód. Wynika to z faktu, że powódź jest zdarzeniem nagłym, siłą wyższą.

Prawo nie pozostawia jednak właścicieli zalanych posesji samych sobie, dając kilka podstaw do żądania odszkodowań.

Właściciel zalanej nieruchomości może jednak dochodzić odszkodowania na podstawie art. 222 ust. 3 Prawa wodnego. Właścicielom zalanych nieruchomości przysługuje odszkodowanie, jeżeli zalanie następuje w wyniku nieprzestrzegania przepisów ustawy przez właściciela wód lub właściciela urządzenia wodnego. Obowiązek naprawienia szkody wynika zatem nie z samego faktu wystąpienia powodzi, lecz z naruszenia przepisów związanych przede wszystkim z zarządzania ryzykiem powodziowym czy utrzymywania urządzeń melioracyjnych.

W konsekwencji właściciel lub zarządca urządzeń wodnych (Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, ale i spółki np. Tauron), które dopuściłyby się zaniedbań w utrzymaniu urządzeń melioracyjnych będą odpowiadać tylko w przypadku możności przypisania im winy np. nieutrzymywaniem takiego urządzenia w stanie sprawności technicznej. Konieczne jest wykazanie związku z zachowaniem właściciela wód lub urządzenia wodnego, a szkodą poniesioną przez właściciela zalanej nieruchomości.

Odrębną podstawą dochodzenia roszczenia od Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego może być art. 417 ustawy Kodeks cywilny. Przepis ten znajdzie zastosowanie tam, gdzie szkoda nie jest związana bezpośrednio z regulacjami prawa wodnego i obowiązkami wynikającymi z przepisów tej ustawy a obowiązków wynikających z innych przepisów. W tym przypadku również poszkodowany będzie musiał wykazywać winę oraz związek przyczynowo skutkowy działania sprawcy z powstaniem szkody.

Pomoc Państwa

Wprowadzenie stanu klęski żywiołowej nie wpływa zatem na możliwość dochodzenia odszkodowań za zalania nieruchomości, celem wprowadzenia stanu klęski żywiołowej jest zapobieżenie skutkom katastrofy naturalnej oraz ich usunięcie. Jednym z elementów tych działań jest pomoc finansowa. Premier Donald Tusk w swoim komunikacie 16 września zapewnił, że "dzięki decyzji rządu o wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej każdy poszkodowany będzie mógł zgłosić się do swojej gminy po natychmiastową pomoc finansową w kwocie 10 tys. zł – 8 tys. zł z tytułu pomocy społecznej oraz 2 tys. zł zasiłku powodziowego. Donald Tusk zapowiedział również bezzwrotną pomoc finansową na remonty i odbudowę mieszkań, domów i budynków gospodarczych”.